Porady Prawne

Postanowienie Trybunału Konstytucyjnego

z dnia 15 stycznia 2007 r.

K. 17/2006

OTK ZU 2007/1A poz. 6

Na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. 1997 r. Nr 102 poz. 643; Dz. U. 2000 r. Nr 48 poz. 552; Dz. U. 2000 r. Nr 53 poz. 638; Dz. U. 2001 r. Nr 98 poz. 1070; Dz. U. 2005 r. Nr 169 poz. 1417) umorzył postępowanie w sprawie na skutek cofnięcia wniosku.

Uzasadnienie

Ewa Łętowska - przewodniczący

Jerzy Ciemniewski

Adam Jamróz - sprawozdawca

Jerzy Stępień

Bohdan Zdziennicki.

Trybunał Konstytucyjny po rozpoznaniu, na posiedzeniu niejawnym w dniu 15 stycznia 2007 r. wniosku Rzecznika Praw Obywatelskich o zbadanie zgodności:

art. 261 § 4 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. 2005 r. Nr 8 poz. 60 ze zm.) w zakresie, w jakim przewiduje trzydziestodniowy termin do wniesienia powództwa do sądu powszechnego, z art. 32 ust. 1 i art. 64 ust. 2 Konstytucji

postanawia.

I

1. Rzecznik Praw Obywatelskich wnioskiem z 5 czerwca 2006 r. zakwestionował zgodność art. 261 § 4 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. 2005 r. Nr 8 poz. 60 ze zm. dalej: Ordynacja podatkowa) w zakresie, w jakim przewiduje trzydziestodniowy termin do wniesienia powództwa do sądu powszechnego, z art. 32 ust. 1 i art. 64 ust. 2 Konstytucji.

W ocenie Rzecznika Praw Obywatelskich, przyjęte przez ustawodawcę rozwiązanie zamyka drogę dochodzenia roszczenia o odszkodowanie na drodze sądowej po bezskutecznym upływie trzydziestodniowego terminu zawitego do wniesienia powództwa i żądania naprawienia szkody powstałej wskutek wadliwego działania organów administracji publicznej.

Przepis ten ogranicza zatem realizację praw zagwarantowanych w Konstytucji, a zwłaszcza w art. 77 ust. 1 Konstytucji, który stanowi, że każdy ma prawo do wynagrodzenia szkody, jaka została mu wyrządzona przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej. Wprowadzone przez ustawodawcę ograniczenie czasowe, zdaniem RPO, jest nie do pogodzenia z konstytucyjną zasadą równości oraz zasadą równej dla wszystkich ochrony praw majątkowych. Prowadzi bowiem do niedopuszczalnego zróżnicowania sytuacji prawnej poszkodowanych w zakresie prawa do naprawienia szkody, w zależności od tego, czy chodzi o szkodę wyrządzoną działaniami organów podatkowych, za którą ponoszą one odpowiedzialność, czy też o szkodę powstałą z winy innej strony postępowania podatkowego. W ocenie RPO niewątpliwie w uprzywilejowanej sytuacji są poszkodowani, jeżeli winę za powstanie okoliczności stanowiącej przesłankę uchylenia decyzji w wyniku wznowienia postępowania lub stwierdzenia nieważności decyzji ponosi inna strona postępowania. Zgodnie bowiem z art. 260 § 3 ordynacji podatkowej - stronie, która poniosła szkodę, służy roszczenie o odszkodowanie od strony winnej powstania tej okoliczności. Wówczas może być ono dochodzone przed sądem powszechnym (art. 260 § 3 zdanie 2 Ordynacji podatkowej) i nie podlega takiemu ograniczeniu czasowemu, jak w wypadku, gdy odpowiedzialność za powstanie szkody ponosi organ podatkowy.

RPO podkreślił, że zasada równości wobec prawa nakazuje identyczne traktowanie wszystkich adresatów norm znajdujących się w takiej samej lub podobnej sytuacji prawnie relewantnej. Sytuacja taka powinna być określana ze względu na wspólną cechę charakteryzującą, tj. fakt poniesienia szkody na skutek wydania decyzji, uchylonej następnie w wyniku wznowienia postępowania lub w stosunku do której stwierdzono nieważność. Brak jest natomiast uzasadnienia dla odmiennego, dyskryminacyjnego traktowania poszkodowanych w zależności od tego, kto ponosi odpowiedzialność za tę szkodę.

Regulacja taka powoduje obniżenie ogólnych standardów ochrony praw majątkowych poszkodowanych działaniami organów podatkowych. W konsekwencji zaś prowadzi do naruszenia zasady równej dla wszystkich ochrony praw majątkowych (art. 64 ust. 2 Konstytucji).

Rzecznik Praw Obywatelskich nie znalazł żadnych racjonalnych argumentów, uzasadniających wprowadzenie tak daleko idącej w skutkach odmienności reżimów odpowiedzialności odszkodowawczej. Choć zasada ta może podlegać ograniczeniu na podstawie art. 31 ust. 3 Konstytucji, jeżeli jest to konieczne dla ochrony bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądĽ dla ochrony środowiska, zdrowia lub moralności publicznej albo wolności i praw innych osób, to, w ocenie RPO, w omawianym wypadku nie została spełniona żadna z wymienionych przesłanek.

2. Marszałek Sejmu RP pismem z 2 stycznia 2007 r. wniósł o umorzenie postępowania w sprawie, na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym.

Powołując się na wejście w życie 1 stycznia 2007 r. ustawy z dnia 16 listopada 2006 r. o zmianie ustawy - Ordynacja podatkowa oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. 2006 r. Nr 217 poz. 1590) która uchyliła zaskarżony art. 261 § 4 Ordynacji podatkowej, stwierdził, że „zarzuty RPO podnoszone w odniesieniu do tego przepisu stają się bezzasadne”.

W ocenie Sejmu RP nie zachodzą również przesłanki z art. 39 ust. 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, których wystąpienie nakazywałoby wydanie orzeczenia ze względu na konieczność ochrony konstytucyjnych wolności i praw.

3. Pismem z 18 grudnia 2006 r. Rzecznik Praw Obywatelskich cofnął wniosek na podstawie art. 31 ust. 2 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym i wniósł o umorzenie postępowania w sprawie.

Wraz z wejściem w życie 1 stycznia 2007 r. ustawy z dnia 16 listopada 2006 r. o zmianie ustawy - Ordynacja podatkowa oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. 2006 r. Nr 217 poz. 1590) został uchylony kwestionowany we wniosku RPO art. 261 § 4 ordynacji podatkowej.

Zgodnie z art. 1 pkt 23 tej ustawy dotychczasowy art. 260 Ordynacji podatkowej otrzymał brzmienie: „Do odpowiedzialności odszkodowawczej stosuje się przepisy prawa cywilnego”. Natomiast art. 1 pkt 24 uchylono cały art. 261 Ordynacji podatkowej.

Nadto RPO wskazał, że w art. 5 ustawy nowelizującej ustawodawca uregulował również skutki derogowania zaskarżonego przepisu. Zgodnie z jego brzmieniem - sprawy odszkodowań wszczęte i niezakończone przez organy podatkowe oraz przez organy kontroli skarbowej przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy podlegają umorzeniu (art. 5 ust. 1). Tym samym otwarta została droga postępowania przed sądem powszechnym w wypadkach, w których nie upłynął jeszcze termin przedawnienia roszczenia zgodnie z przepisami prawa cywilnego. Poszkodowani nie ponoszą również skutków związanych z upływem terminów związanych z czasem trwania wszczętych postępowań, gdyż nie wlicza się ich do biegu okresu przedawnienia.

W związku z powyższym Rzecznik Praw Obywatelskich uznał, iż w kwestionowanym przez niego zakresie został przywrócony stan zgodności z Konstytucją.

II

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 31 ust. 2 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. 1997 r. Nr 102 poz. 643 ze zm.) wnioskodawca może do rozpoczęcia rozprawy wycofać wniosek, pytanie prawne albo skargę.

Postępowanie przed Trybunałem Konstytucyjnym opiera się na zasadzie dyspozycyjności, a jednym z jej przejawów jest możliwość cofnięcia wniosku, leżąca w sferze swobodnego uznania wnioskodawcy (por. np. postanowienie TK z dnia 12 grudnia 2005 r. K. 49/2005 OTK ZU 2005/11A poz. 142).

Cofnięcie wniosku przez Rzecznika Praw Obywatelskich jest zatem wiążące dla Trybunału Konstytucyjnego i wyklucza dalsze postępowanie w sprawie badania zgodności zaskarżonego art. 261 § 4 Ordynacji podatkowej, w zakresie, w jakim przewiduje trzydziestodniowy termin do wniesienia powództwa do sądu powszechnego - ze wskazanymi wzorcami konstytucyjnymi. Skutkiem cofnięcia wniosku jest zaś konieczność umorzenia postępowania stosownie do art. 39 ust. 1 pkt 2 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym.

Z tych względów Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.